Қазақстандық саясаттанушы Елдос Жұмағұлов митингілер туралы заңды қайта қарауға шақырды және еуропа елдерінің осы бағыттағы тәжірибесіне назар аударды, деп хабарлайды Zakon.kz.
Facebook-те ол Ұлыбританияда депутаттар бірнеше ай бойы "қылмыстық сот төрелігі туралы" заң жобасын (Criminal Justice Bill) талқылап жатқанын атап өтті. Құжатта наразылықтар мен митингілерге қатысты бірнеше өзгерістер бар.
"Мысалы, заңға сәйкес, қазір жаппай көше жиналыстарына қатысушыларға бетперде киюге тыйым салынады. Талапты орындамағандар бір айға ұсталып, 1 мың фунт айыппұл салынады. Осыған байланысты полиция қызметкерлеріне маска киген демонстранттарды тұтқындау құқығы беріледі".
"Ұлыбритания үкіметінің мұндай қадамы демонстранттардың көшелерді жауып, қоғамдық мүлікке зиян келтіруі мүмкін. Сарапшылардың айтуынша, бұл BLM қозғалысының жақтаушылары 2022 жылы құл саудасы идеяларымен күресу сылтауымен Эдвард Колстон ескерткішіне зиян келтіргендіктен тікелей байланысты. Сол кезде ескерткішті бұзуға қатысқан төрт адамды сот ақтады", - деп есептейді Жұмағұлов.
Оның айтуынша, шерулер мен митингілер кезінде пиротехниканы, отшашуларды және басқа да осындай құралдарды пайдалануға тыйым салынады. Егер заң қабылданса, наразылық кезінде пиротехниканы қолданғандарға 1 мың фунт айыппұл салынады. Демонстранттарға ескерткіштерге көтерілуге де тыйым салынады. Бұл ережені сақтамағандар үш ай түрмеде отырады және 1000 фунт айыппұл алады.
"Жақында Англия мен Уэльсте Израиль-Палестина қақтығысына байланысты митингілер мен шерулерге қатысушылар қоғамдық тәртіпті бұзды, көшелерді жауып тастады, пиротехниканы қолданды және ескерткіштерге өрмеледі. Мысалы, өткен жылдың қазан айынан бастап мыңға жуық митинг өтті, 600-ге жуық демонстрант қоғамдық тәртіпті бұзғаны үшін қамауға алынды".
Сарапшы нақтылағандай, өзгертілген құжатты Ұлыбритания премьер-министрі Риши Сунак қолдайды. Ол көпшілікке бейне хабарламада " наразылық білдіру құқығын теріс пайдаланатындар Британдық қоғамдық қауіпсіздікті бұзады және демократиялық құндылықтарды таптайды "деп мәлімдеді. Заң жобасын Ішкі істер министрі Дж. Клеверли және Ұлттық полиция басшыларының қоғамдық тәртіп жөніндегі кеңесінің төрағасы Б. Харрингтон.
"Демократияның тірегі болып саналатын Батыс елдерінің, атап айтқанда Ұлыбританияның бейбіт митингілер бөлігінде осындай бастамаларды ұсынуы белгілі бір ойларды тудырады. 2020 жылы Мемлекет басшысының бастамасымен "Қазақстан Республикасында бейбіт жиналыстарды ұйымдастыру және өткізу тәртібі туралы" заң қабылданды. Бұл құжат бейбіт жиналыстарды ұйымдастыруды және өткізуді біршама жеңілдетті. Бірақ митингілерді өткізу кезінде саяси мәдениеттің белгілі бір деңгейі қажет. Оның қалыптасуы бейбіт бағытта митингілерді ұйымдастыру үшін маңызды. Яғни, заңның мәні-егер сіз митингке шықсаңыз, басқаларға зиян тигізбеу".
Саясаттанушы соңғы жылдары біздің елде митингілер мен шерулер кезінде қоғамдық тәртіптің бұзылуы байқалғанын айтты. Мысалы, Маңғыстау облысындағы мұнайшылардың жиі наразылықтары жергілікті компаниялардың жұмысына әсер ете бастады. Олардың арқасында жұмыс тоқтатылып, кәсіпорындар миллиондаған шығынға ұшырайды. Жақында West oil компаниясы қызметкерлер ереуілге 2,5 ай жұмсағанын, шығындар 1 млрд теңгені құрағанын мәлімдеді.
Facebook-те ол Ұлыбританияда депутаттар бірнеше ай бойы "қылмыстық сот төрелігі туралы" заң жобасын (Criminal Justice Bill) талқылап жатқанын атап өтті. Құжатта наразылықтар мен митингілерге қатысты бірнеше өзгерістер бар.
"Мысалы, заңға сәйкес, қазір жаппай көше жиналыстарына қатысушыларға бетперде киюге тыйым салынады. Талапты орындамағандар бір айға ұсталып, 1 мың фунт айыппұл салынады. Осыған байланысты полиция қызметкерлеріне маска киген демонстранттарды тұтқындау құқығы беріледі".
"Ұлыбритания үкіметінің мұндай қадамы демонстранттардың көшелерді жауып, қоғамдық мүлікке зиян келтіруі мүмкін. Сарапшылардың айтуынша, бұл BLM қозғалысының жақтаушылары 2022 жылы құл саудасы идеяларымен күресу сылтауымен Эдвард Колстон ескерткішіне зиян келтіргендіктен тікелей байланысты. Сол кезде ескерткішті бұзуға қатысқан төрт адамды сот ақтады", - деп есептейді Жұмағұлов.
Оның айтуынша, шерулер мен митингілер кезінде пиротехниканы, отшашуларды және басқа да осындай құралдарды пайдалануға тыйым салынады. Егер заң қабылданса, наразылық кезінде пиротехниканы қолданғандарға 1 мың фунт айыппұл салынады. Демонстранттарға ескерткіштерге көтерілуге де тыйым салынады. Бұл ережені сақтамағандар үш ай түрмеде отырады және 1000 фунт айыппұл алады.
"Жақында Англия мен Уэльсте Израиль-Палестина қақтығысына байланысты митингілер мен шерулерге қатысушылар қоғамдық тәртіпті бұзды, көшелерді жауып тастады, пиротехниканы қолданды және ескерткіштерге өрмеледі. Мысалы, өткен жылдың қазан айынан бастап мыңға жуық митинг өтті, 600-ге жуық демонстрант қоғамдық тәртіпті бұзғаны үшін қамауға алынды".
Сарапшы нақтылағандай, өзгертілген құжатты Ұлыбритания премьер-министрі Риши Сунак қолдайды. Ол көпшілікке бейне хабарламада " наразылық білдіру құқығын теріс пайдаланатындар Британдық қоғамдық қауіпсіздікті бұзады және демократиялық құндылықтарды таптайды "деп мәлімдеді. Заң жобасын Ішкі істер министрі Дж. Клеверли және Ұлттық полиция басшыларының қоғамдық тәртіп жөніндегі кеңесінің төрағасы Б. Харрингтон.
"Демократияның тірегі болып саналатын Батыс елдерінің, атап айтқанда Ұлыбританияның бейбіт митингілер бөлігінде осындай бастамаларды ұсынуы белгілі бір ойларды тудырады. 2020 жылы Мемлекет басшысының бастамасымен "Қазақстан Республикасында бейбіт жиналыстарды ұйымдастыру және өткізу тәртібі туралы" заң қабылданды. Бұл құжат бейбіт жиналыстарды ұйымдастыруды және өткізуді біршама жеңілдетті. Бірақ митингілерді өткізу кезінде саяси мәдениеттің белгілі бір деңгейі қажет. Оның қалыптасуы бейбіт бағытта митингілерді ұйымдастыру үшін маңызды. Яғни, заңның мәні-егер сіз митингке шықсаңыз, басқаларға зиян тигізбеу".
Саясаттанушы соңғы жылдары біздің елде митингілер мен шерулер кезінде қоғамдық тәртіптің бұзылуы байқалғанын айтты. Мысалы, Маңғыстау облысындағы мұнайшылардың жиі наразылықтары жергілікті компаниялардың жұмысына әсер ете бастады. Олардың арқасында жұмыс тоқтатылып, кәсіпорындар миллиондаған шығынға ұшырайды. Жақында West oil компаниясы қызметкерлер ереуілге 2,5 ай жұмсағанын, шығындар 1 млрд теңгені құрағанын мәлімдеді.
"Бізге жоғарыда сипатталғандай жағдайларда акцияларды шектейтін заң қажет. Неліктен? Егер Маңғыстауда себепсіз, негізсіз көшеге шығатын болса, оның салдары ауыр болып көрінеді".
Ол келесі себептерді атады:
Демократияның отаны болып саналатын Батыс елдері митингілер мен шерулерді реттеуге тырысады, мүмкін біздің елде де осындай құжатты қабылдаған жөн. Сонымен қатар, митингілер кезінде шектеулер демократияның шектеулеріне айналмауы керек. Демократияның негізі-жауапкершілік. Митингілер оклократияға айналмауы керек-көпшіліктің күші. Митинг-қоғамдағы оқиғалар мен проблемаларға пікір білдіру құралы. Ең дұрысы, бұл тек заң шеңберінде ғана болады".
Ол келесі себептерді атады:
- Біріншіден, аймаққа инвестиция тарту қиынырақ болады. Кім капиталды салып, жиі наразылық білдіретін зауыттар ашқысы келеді?!
- Екіншіден, компаниялар жергілікті тұрғындардан емес, қолданыстағы ережелерге бағынатын басқа аймақтардан жұмысшыларды тарта бастайды. Сонда облыста жұмыссыздар саны артады.
- Үшіншіден, банкрот компаниялардың саны артады. Бұл аймаққа да, елге де пайдалы емес. Өйткені жұмысшылар күн сайын митинг өткізсе, кім жұмыс істейді? Компаниялар шығынға ұшырайды. Ал шығынды компания бюджетке салықты қалай төлейді? Яғни, хаотикалық, негізсіз наразылықтардан барлығы зардап шегеді.
Демократияның отаны болып саналатын Батыс елдері митингілер мен шерулерді реттеуге тырысады, мүмкін біздің елде де осындай құжатты қабылдаған жөн. Сонымен қатар, митингілер кезінде шектеулер демократияның шектеулеріне айналмауы керек. Демократияның негізі-жауапкершілік. Митингілер оклократияға айналмауы керек-көпшіліктің күші. Митинг-қоғамдағы оқиғалар мен проблемаларға пікір білдіру құралы. Ең дұрысы, бұл тек заң шеңберінде ғана болады".