Қазақстан адам құқықтарын қорғаудың ұлттық жүйесін БҰҰ шеңберіндегі елдің халықаралық міндеттемелеріне сәйкес келтіруге бағыт алды.
Өлім жазасын алып тастап, сотталғандардың Денсаулық сақтау құқықтарын қамтамасыз ету жүйесін азаматтық ведомствоға — Денсаулық сақтау министрлігіне тапсырды.
Әйелдерге арналған тыйым салынған кәсіптердің тізімін жойды, ҚР Парламентіне әйелдерге квоталар енгізді, Саяси партиялар мен діни ұйымдарды тіркеуді жеңілдетті.
Жергілікті әкімдердің сайлануын қамтамасыз етіп, елдегі билікті жүйелі орталықсыздандыру процесін бастады.
Азаптау үшін қылмыстық жауапкершілікті қатаңдатты, азаптауға қарсы күрестің ұлттық алдын алу тетігін күшейтті, азаптау мен қатыгездікке заңнамалық анықтама енгізді.
Әлеуметтік әділеттілікті қамтамасыз ету, мемлекеттік кірісті тең бөлу, жастар мен қорғалмаған халық топтары үшін қосымша жұмыс орындарын құру, зорлық-зомбылыққа, вандализмге және олигополияға қарсы күрес саласында аз жұмыс жасалмады.
Бірақ мұның бәрі Қазақстандағы Халықаралық құқық қорғаушылар мен жекелеген құқық қорғау белсенділерін қызықтырмайды. Оларды заңды бұзған, қарапайым адамдарды алдаған және тонаған қылмыскерлердің аты-жөні ешкімге қызықтырмайды және оларды "саяси тұтқындар"деп атайды.
Мәселен, бұл термин Ұлттық ақпараттық ортада да, халықаралық ортада да жиі қайталанады, мен бұл мәселені мұқият түсіну үшін халықаралық құқықтың барлық нормаларын, елдің ұлттық міндеттемелерін және жекелеген демократиялардың "саяси тұтқындар"мәселесіне көзқарастарын қайта қарауға тура келді.
Не анықталды:
Бірінші. Халықаралық құқықта, БҰҰ-ның жарғылық және шарттық құжаттарында "саяси тұтқындар"термині жоқ. Ол сондай-ақ әлемдегі жетекші демократиялардың ұлттық заңнамаларында жоқ.
Сонымен қатар, Human Rights Watch, freedom Now, Freedom House сияқты халықаралық ҮЕҰ бұл терминді заңдастыруға және оны әлемнің жекелеген елдеріне, соның ішінде Қазақстанға таңуға күш салуда.
Парадоксальды түрде, бұл заңсыз процесті болдырмаудың орнына – Қазақстанның жекелеген құқық қорғаушылары бұл процесті ел ішінде қолдап қана қоймай, белсенді түрде алға жылжытуда.
Екінші. Мұндай үндеулерге Батыс елдері жауап беруі керек. АҚШ Мемлекеттік департаменті әлемдегі демократиямен жағдайы туралы жыл сайынғы баяндамаларында "саяси тұтқындар" деген жеке кіші бөлімді бөліп, тіпті олардың тізімдерін жыл сайын "without Just Cause"бастамасы аясында жариялай бастады.
АҚШ Конгресі, Еуропалық парламент және Еуропа Кеңесінің Парламенттік Ассамблеясы да түсініксіз себептермен бұл терминді өз хаттарында, қарарларында, декларацияларында қолданады. Мұның бәрі Қазақстаннан келген қашқын олигархтардың және олар қаржыландыратын ҮЕҰ-ның белсенді қатысуымен болады.
Үшінші. "Катаргейт" аясындағы белгілі істерге құқық қорғау тергеуін жүргізетін еуропалық ҮЕҰ — ның бірінің пікірінше, мұндай жұмыстың мақсаты қарапайым-Қазақстан мен Батыс елдері арасындағы қатынастардың стратегиялық сипатына нұқсан келтіру, санкциялық режимдерді сату, бұл ұлттық экономикаға және қарапайым халықтың мүдделеріне тікелей нұқсан келтіреді.
АҚШ Мемлекеттік хатшысы Э. Блинкеннің айтуынша, елдер"саяси тұтқындарды қорқыныш, өзін-өзі цензура және саяси қатысуды басу үшін ұстайды".
Қазақстанда мұндай заңдар жоқ. Сонымен қатар, ел "Азаттық радиосы" сияқты институттар жұмыс істейтін, Еуразиялық Қордың, "NDI" және "IRI"кеңселері тіркелген Орталық Азияның жалғыз мемлекеті болып табылады.
Қазақстан біздің Батыс әріптестеріміз көмек бағдарламаларын үкіметпен емес, азаматтық қоғаммен бірге жүзеге асыратын өңірдегі жалғыз ел. Бұл тәжірибе белгілі себептерге байланысты аймақтың көрші елдерінде мүмкін емес.
Бірқатар халықаралық және Ұлттық ҮЕҰ "бүкіл әлемдегі демократияны қамтамасыз ету" миссиясы деп санаса да, іс жүзінде олар бұл құралды өздерінің жеке мүдделерін алға жылжыту үшін, соның ішінде қосымша гранттар алу үшін манипуляция мен қысым әдісі ретінде пайдаланады. Олар жай ғана тапсырыстарын орындайды және одан кейін не болады – олар қандай қайтымсыз салдарға әкеп соқтырады, олар қызықтырмайды. Өйткені, олар халық үшін, оның әлеуметтік және экономикалық байлығы үшін жауап бермейді.
Қорытындылай келе, бүгінгі күні бірде — бір халықаралық шарт "саяси тұтқындар" терминін қолданбайды, өйткені бұл БҰҰ-ның "мемлекеттің ішкі істеріне араласпау"қағидатын тікелей бұзу болып табылады.
Өлім жазасын алып тастап, сотталғандардың Денсаулық сақтау құқықтарын қамтамасыз ету жүйесін азаматтық ведомствоға — Денсаулық сақтау министрлігіне тапсырды.
Әйелдерге арналған тыйым салынған кәсіптердің тізімін жойды, ҚР Парламентіне әйелдерге квоталар енгізді, Саяси партиялар мен діни ұйымдарды тіркеуді жеңілдетті.
Жергілікті әкімдердің сайлануын қамтамасыз етіп, елдегі билікті жүйелі орталықсыздандыру процесін бастады.
Азаптау үшін қылмыстық жауапкершілікті қатаңдатты, азаптауға қарсы күрестің ұлттық алдын алу тетігін күшейтті, азаптау мен қатыгездікке заңнамалық анықтама енгізді.
Әлеуметтік әділеттілікті қамтамасыз ету, мемлекеттік кірісті тең бөлу, жастар мен қорғалмаған халық топтары үшін қосымша жұмыс орындарын құру, зорлық-зомбылыққа, вандализмге және олигополияға қарсы күрес саласында аз жұмыс жасалмады.
Бірақ мұның бәрі Қазақстандағы Халықаралық құқық қорғаушылар мен жекелеген құқық қорғау белсенділерін қызықтырмайды. Оларды заңды бұзған, қарапайым адамдарды алдаған және тонаған қылмыскерлердің аты-жөні ешкімге қызықтырмайды және оларды "саяси тұтқындар"деп атайды.
Мәселен, бұл термин Ұлттық ақпараттық ортада да, халықаралық ортада да жиі қайталанады, мен бұл мәселені мұқият түсіну үшін халықаралық құқықтың барлық нормаларын, елдің ұлттық міндеттемелерін және жекелеген демократиялардың "саяси тұтқындар"мәселесіне көзқарастарын қайта қарауға тура келді.
Не анықталды:
Бірінші. Халықаралық құқықта, БҰҰ-ның жарғылық және шарттық құжаттарында "саяси тұтқындар"термині жоқ. Ол сондай-ақ әлемдегі жетекші демократиялардың ұлттық заңнамаларында жоқ.
Сонымен қатар, Human Rights Watch, freedom Now, Freedom House сияқты халықаралық ҮЕҰ бұл терминді заңдастыруға және оны әлемнің жекелеген елдеріне, соның ішінде Қазақстанға таңуға күш салуда.
Парадоксальды түрде, бұл заңсыз процесті болдырмаудың орнына – Қазақстанның жекелеген құқық қорғаушылары бұл процесті ел ішінде қолдап қана қоймай, белсенді түрде алға жылжытуда.
Екінші. Мұндай үндеулерге Батыс елдері жауап беруі керек. АҚШ Мемлекеттік департаменті әлемдегі демократиямен жағдайы туралы жыл сайынғы баяндамаларында "саяси тұтқындар" деген жеке кіші бөлімді бөліп, тіпті олардың тізімдерін жыл сайын "without Just Cause"бастамасы аясында жариялай бастады.
АҚШ Конгресі, Еуропалық парламент және Еуропа Кеңесінің Парламенттік Ассамблеясы да түсініксіз себептермен бұл терминді өз хаттарында, қарарларында, декларацияларында қолданады. Мұның бәрі Қазақстаннан келген қашқын олигархтардың және олар қаржыландыратын ҮЕҰ-ның белсенді қатысуымен болады.
Үшінші. "Катаргейт" аясындағы белгілі істерге құқық қорғау тергеуін жүргізетін еуропалық ҮЕҰ — ның бірінің пікірінше, мұндай жұмыстың мақсаты қарапайым-Қазақстан мен Батыс елдері арасындағы қатынастардың стратегиялық сипатына нұқсан келтіру, санкциялық режимдерді сату, бұл ұлттық экономикаға және қарапайым халықтың мүдделеріне тікелей нұқсан келтіреді.
АҚШ Мемлекеттік хатшысы Э. Блинкеннің айтуынша, елдер"саяси тұтқындарды қорқыныш, өзін-өзі цензура және саяси қатысуды басу үшін ұстайды".
Қазақстанда мұндай заңдар жоқ. Сонымен қатар, ел "Азаттық радиосы" сияқты институттар жұмыс істейтін, Еуразиялық Қордың, "NDI" және "IRI"кеңселері тіркелген Орталық Азияның жалғыз мемлекеті болып табылады.
Қазақстан біздің Батыс әріптестеріміз көмек бағдарламаларын үкіметпен емес, азаматтық қоғаммен бірге жүзеге асыратын өңірдегі жалғыз ел. Бұл тәжірибе белгілі себептерге байланысты аймақтың көрші елдерінде мүмкін емес.
Бірқатар халықаралық және Ұлттық ҮЕҰ "бүкіл әлемдегі демократияны қамтамасыз ету" миссиясы деп санаса да, іс жүзінде олар бұл құралды өздерінің жеке мүдделерін алға жылжыту үшін, соның ішінде қосымша гранттар алу үшін манипуляция мен қысым әдісі ретінде пайдаланады. Олар жай ғана тапсырыстарын орындайды және одан кейін не болады – олар қандай қайтымсыз салдарға әкеп соқтырады, олар қызықтырмайды. Өйткені, олар халық үшін, оның әлеуметтік және экономикалық байлығы үшін жауап бермейді.
Қорытындылай келе, бүгінгі күні бірде — бір халықаралық шарт "саяси тұтқындар" терминін қолданбайды, өйткені бұл БҰҰ-ның "мемлекеттің ішкі істеріне араласпау"қағидатын тікелей бұзу болып табылады.