Баспасөз қызметінің мәліметінше, демократиялық даму, адам құқықтарын қорғау және Заң үстемдігін нығайту үшін қажетті заңнамалық жағдайлар жасалған.
Атап айтқанда:
Негізгі реформалар
Демократиялық қатысу:
Құқық қорғау тетіктері:
Адам құқықтары және заңның үстемдігі:
Дереккөз tengrinews.kz
Атап айтқанда:
- "Халық үніне құлақ асатын мемлекет"тұжырымдамасының қағидаттарын енгізу шеңберінде Саяси шешімдер қабылдау процесіне Қазақстан азаматтарының кеңінен қатысуы қамтамасыз етілді;
- Саяси басқарудың теңдестірілген жүйесі құрылып, үкіметтің есеп беруі және үлкен ашықтық қағидаттары енгізілді. Мақсаты-елдің саяси трансформациясының басталған процестерінің қайтымсыздығын және "әділ Қазақстанның" құрылысын қамтамасыз ету.
Негізгі реформалар
Демократиялық қатысу:
- Президенттік реформа заңнамада ҚР Президенті үшін - қайта сайлау құқығынсыз бір рет жеті жылдық мерзім туралы ережені бекітті, бұл Қазақстандағы демократия қағидаттарын нығайтуға мүмкіндік берді.
- Супер президенттік өкілеттіктерді жоюға бағытталған конституциялық реформалар іске асырылды. Президенттік өкілеттіктер жергілікті атқарушы органдарға қатысты шектеулі және Сенаттағы "президенттік квота" қысқартылды.
- Ресми саяси партияларды тіркеу шегі төрт есеге – 20 000-нан 5 000-ға дейін төмендетілді. Тіркеу ережелері жеңілдетілген.
- Ұлттық заңнаманы мұндай лықтандыру жаңа саяси партиялардың – "байтақ" пен "республиканың"тіркелуіне әкелді. Соңғысы 2023 жылғы наурызда "Аманат", "Ақ Жол", "Ауыл", "Жалпыұлттық социал-демократиялық партия" және "Қазақстан Халық партиясы" сияқты танымал партиялармен бірге парламенттік сайлауда жеңіске жетті.
- Мәжілістің өкілеттігі едәуір кеңейді. Жаңа сайлау моделіне сәйкес сайлау партиялық тізімдер мен бір мандатты округтер бойынша өтті. 2023 жылғы наурыздағы сайлау қорытындысы бойынша парламентке алты партия өтті, оның үшеуі алғаш рет депутаттық мандат алды, парламенттік партиялардың бірі оппозициялық болып табылады.
- 2022-2023 жылдардағы сайлау ЕҚЫҰ талаптарына сәйкес келетін сайлауды реттеудің жаңа жүйесін іске асыру арқылы Қазақстандағы саяси бәсекелестікті қамтамасыз етуге мүмкіндік берді.
- Әйелдерге, жастарға және ерекше қажеттіліктері бар адамдарға сайлау партияларының тізімдеріне және парламенттік мандаттарды бөлу кезінде квота енгізілді.
- Қазақстан тарихында алғаш рет аудандық және қалалық деңгейдегі әкімдерді сайлау өткізілді, бұл ауылдық округтер деңгейіндегі басшылықтың шамамен 60% - обнов жаңартуға әкелді.
- Жергілікті билік органдарының өкілеттіктері Өңірлік қаржыландыруды трансформациялау және Абай, Ұлытау және Жетісуда жаңа өңірлер құру есебінен кеңейтілді. Жергілікті өзін-өзі басқару жергілікті өзін-өзі басқару органдарына берілді.
- Президенттік жастар резерві құрылды. Іріктеудің бірнеше кезеңінен өткен жас мамандарға мемлекеттік қызметте басшылық лауазымдарға орналасуға мүмкіндік берілді.
- Ұлттық қоғамдық сенім Кеңесі Қазақстанның болашақ дамуының идеологиялық және мәдени параметрлерін айқындайтын Шешімдерді басқару мен қабылдау процестеріне жұртшылықтың қатысуын ынталандыру мақсатында Ұлттық құрылтай болып қайта құрылды.
Құқық қорғау тетіктері:
- Реформалар адам құқықтарын қорғау жүйесін нығайтты. Соттардың тәуелсіздігін күшейтуге бағытталған заңнамалық түзетулер қабылданды. Алқабилер соты үшін істер санаттары кеңейтілді.
- Қазақстан адам құқықтарын қорғау жөніндегі ұлттық тетіктердің рөлін нығайтты. Елімізде адам құқықтары жөніндегі Омбудсмен институты толыққанды жұмыс істейді. Аталған институт конституциялық мәртебеге ие болды. Қазақстан сондай-ақ ерекше қажеттіліктері бар адамдар үшін адам және Бала құқықтары жөніндегі Омбудсмендерді, омбудсменді тағайындады.
- Конституциялық Сот Қазақстан азаматтары тікелей жүгіне алатын құқықтар мен бостандықтарды қорғаудың маңызды тетігі ретінде қайта құрылды.
- Конституциялық сот Конституцияның үстемдігін қамтамасыз ететін конституциялық бақылаудың жоғарғы органы болып табылады. Конституциялық соттың шешімдері түпкілікті күшке ие, тіпті Президент оның шешімдерін, соның ішінде азаматтардың конституциялық құқықтарын тексере алмайды.
- Конституцияға кез келген өзгерістер мен толықтырулар Конституциялық Соттың тиісті қорытындысы болған кезде ғана республикалық референдумға немесе Парламенттің қарауына шығарылуы мүмкін.
- Конституциялық Соттың он бір судьясының алтауын, яғни көпшілігін Парламент палаталары тағайындайды. Ал төрағаны Президент тағайындаса да, тек Сенаттың келісімімен ғана тағайындайды.
- Өтініштерді беру және қарау тәртібін реттейтін заң қабылданды, ол азаматтарға онлайн-сұрау салу арқылы өз пікірлерін білдіруге мүмкіндік береді. Мұндай тәжірибе Үкімет қызметінің ашық және ашық мониторингін қамтамасыз етеді.
Адам құқықтары және заңның үстемдігі:
- Әлеуметтік кодекс қабылданды. Құжат азаматтардың осал санаттарын жан-жақты қолдауға бағытталған. Қауіпті еңбек жағдайларында жұмыс істейтін адамдар үшін арнайы төлем бекітілді.
- Президенттің "адам құқықтары мен Заң Үстемдігі саласындағы іс-қимыл жоспары туралы" Жарлығына Қазақстанның халықаралық міндеттемелеріне толық сәйкес қол қойылды.
- Қазақстан өлім жазасының күшін жойып, ішкі істер министрлігінен сотталғандардың денсаулығын қорғауға құқықтарын қорғауды қамтамасыз ету жөніндегі азаматтық функцияларды Денсаулық сақтау министрлігіне берді. Қазақстан БҰҰ-ның балалар мен мүгедектердің құқықтары туралы факультативтік хаттамаларын ратификациялады.
- Азаптау үшін қылмыстық жауапкершілік күшейтілді, азаптауға қарсы күрестің ұлттық алдын алу тетігі күшейтілді, азаптау мен қатыгездікке заңнамалық анықтама енгізілді.
- Тұрмыстық зорлық-зомбылық үшін әкімшілік және қылмыстық жауапкершілік едәуір күшейтілді. Мұндай жағдайларда Тараптардың қайта татуласу мүмкіндігі заң жүзінде алынып тасталды.
- Ұлттық қордан балаларға аударымдарды реттейтін заң қабылданды.
- Митингілер туралы жаңа заң қабылданды, онда рұқсат берудің орнына хабарлама жасау тәртібі енгізілді, оның қорытындысы бойынша Қазақстанда бейбіт митингілер саны бірнеше есе өсті.
- БАҚ туралы заң қауіпсіз цифрлық кеңістікті құру мақсатында реформаланды.
Дереккөз tengrinews.kz